Częstość występowania zaburzeń psychicznych i traumy a wspierająca rozwój rola rezyliencji

Negatywne doświadczenia dziecięce (adverse childhood experiences – ACE), takie jak te opisane w modułach tego szkolenia, są nader częste (Finkelhor, Turner, Shattuck i Hamby, 2015; Merrick i in., 2017). Badania wykazały, że prawie 60% osób dorosłych w dzieciństwie doświadczyło przynajmniej jednego ACE, a 15% badanych miało co najmniej cztery takie doświadczenia  (Metzler i in., 2017). Ekspozycja na tego rodzaju traumę może skutkować pogorszeniem wyników w nauce i dobrostanu dziecka w kontekstach edukacyjnych  (Barry, Lyman i Grofer Klinger, 2002; Porche, Costello i Rosen-Reynoso, 2016). Dzieci, które doświadczają traumy, mają większe trudności w nauce i mogą wykazywać zaburzenia funkcji poznawczych, co może się przejawiać problemami z koncentracją uwagi (lub zupełnym brakiem koncentracji), pogorszeniem pamięci i/lub opóźnieniami w nauce. Są także narażone na większe ryzyko wystąpienia trudności społeczno-emocjonalnych, problemów z zachowaniem i problemów ze zdrowiem psychicznym. W szkole może to oznaczać łatwe wpadanie w gniew albo gwałtowne wahania nastrojów, brak pewności siebie lub wycofanie. Utrudnione może być także budowanie pozytywnych relacji z nauczycielami i rówieśnikami. Ponadto wśród dzieci z traumatycznymi doświadczeniami częściej obserwuje się wysoką absencję i brak zaangażowania w aktywność szkolną  (Barbarin, 2007).

Jednakże badania wykazały również, że dzieci, które doświadczają traumy lub negatywnych zdarzeń, mogą się rozwijać normalnie i wykazywać rezyliencję w obliczu stresorów (Rutter, 2012). Indywidualna zdolność dziecka do radzenia sobie ze stresem i regulowania emocji, a także dostęp do zasobów, wsparcie i chroniące (buforujące) relacje odgrywają decydującą rolę w przeciwdziałaniu zagrożeniom związanym z ACE (Ungar, 2013). Rezyliencja nabiera coraz większej wagi: najnowsze dane wskazują na wzrost częstości występowania zaburzeń społecznych, emocjonalnych i behawioralnych (WHO, 2011). Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania stanowią najczęstszą formę niepełnosprawności w dzieciństwie, a zachowania destrukcyjne, agresywne, opozycyjne i/lub wycofane w szkole są powszechnie spotykanym wyzwaniem (Aasheim et al., 2018). Badania wykazały, że około 25% dzieci w wieku szkolnym przejawia trudności społeczno-emocjonalne i problemy z zachowaniem, które mogą mieć istotny wpływ na ich poziom wykształcenia i długofalowe wyniki w dorosłym życiu (Hyland i in, 2014).

Tymczasem dzieci odznaczające się rezyliencją częściej cieszą się dobrym zdrowiem psychicznym i ogólnym dobrostanem oraz są bardziej odporne na negatywny wpływ wiktymizacji i traumatycznych przeżyć (Bellis i in., 2018). Interwencje i działania podejmowane przez pedagogów mogą odgrywać ważną rolę we wspieraniu dzieci w powrocie do równowagi po trudnych doświadczeniach oraz w budowaniu umiejętności i mocnych stron sprzyjających zdrowemu rozwojowi.